تکنیک‌های بافت فرش تبریز
تکنیک‌های بافت فرش دستباف تبریز شامل روش‌های متنوع و پیچیده‌ای است که هنرمندان بافنده طی قرن‌ها به کار گرفته‌اند تا فرش‌هایی با کیفیت و دوام بالا تولید کنند. در زیر به برخی از این تکنیک‌ها می‌پردازیم:
گره‌ها
- گره ترکی (گره ترکیبی یا قفقازی):
- این نوع گره، که به نام گره قفقازی نیز شناخته می‌شود، رایج‌ترین نوع گره در بافت فرش‌های تبریز است.
- در گره ترکی، نخ پود از دو تار عبور می‌کند و گره می‌خورد. این گره محکم‌تر و مقاوم‌تر از گره فارسی است و باعث دوام بیشتر فرش می‌شود.
ابزارهای بافت
۱. دارهای عمودی و افقی:
- در تبریز از دارهای عمودی برای بافت فرش استفاده می‌شود. این دارها به بافنده امکان می‌دهند تا فرش‌های بزرگ و پیچیده را با دقت بیشتری ببافد.
- دارهای عمودی همچنین به بافنده امکان می‌دهند تا طرح‌های پیچیده‌تری را ایجاد کنند.
۲. کاردک و قیچی:
- کاردک برای فشردن پودها و قیچی برای بریدن نخ‌های اضافی به کار می‌رود.
- این ابزارها به بافنده کمک می‌کنند تا نقوش دقیق و تمیزی را بر روی فرش ایجاد کنند.
مراحل بافت
۱. طراحی و نقشه‌کشی:
- قبل از شروع بافت، نقشه فرش توسط طراحان حرفه‌ای بر روی کاغذ رسم می‌شود. این نقشه‌ها به بافندگان راهنمایی می‌کنند که چگونه نقوش و طرح‌ها را بر روی فرش پیاده کنند.
- طرح‌ها معمولاً شامل نقوش گل، حیوانات، مناظر طبیعی و اشکال هندسی هستند.
۲. چله‌کشی:
- در این مرحله، نخ‌های چله (تارها) بر روی دار نصب می‌شوند. این نخ‌ها معمولاً از جنس پنبه یا پشم هستند و پایه و اساس فرش را تشکیل می‌دهند.
- دقت در چله‌کشی بسیار مهم است، زیرا چله‌ها باید کاملاً صاف و متوازن باشند تا بافت فرش به درستی انجام شود.
۳. بافت گره‌ها:
- بافنده با استفاده از نخ‌های رنگی و بر اساس نقشه، گره‌ها را یکی‌یکی بر روی تارها می‌بندد. این کار نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد.
- هر گره به دقت بافته شده و سپس با استفاده از کاردک فشرده می‌شود تا فرش متراکم و بادوام شود.
۴. پودگذاری:
- پس از بافت هر ردیف از گره‌ها، یک یا چند ردیف نخ پود از بین تارها عبور داده می‌شود. این پودها به گره‌ها ثبات بیشتری می‌دهند و ساختار فرش را تقویت می‌کنند.
- نخ‌های پود معمولاً از جنس پنبه یا پشم هستند و به استحکام فرش کمک می‌کنند.
۵. تراش و پرداخت:
- پس از اتمام بافت، فرش از روی دار برداشته می‌شود و اضافات نخ‌ها بریده می‌شوند. سپس فرش به دقت تراش داده می‌شود تا سطحی یکنواخت و صاف به دست آید.
- تراش و پرداخت نهایی به فرش جلا و زیبایی می‌بخشد و نقوش آن را برجسته‌تر می‌کند.
ویژگی‌های خاص فرش تبریز
۱. تراکم بالا:
- فرش‌های تبریز به خاطر تراکم بالای گره‌ها شناخته می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود که این فرش‌ها دارای دوام و استحکام بالایی باشند.
۲. طرح‌های متنوع و پیچیده:
- تنوع در طرح‌ها و نقوش فرش‌های تبریز بسیار زیاد است. از طرح‌های کلاسیک و سنتی گرفته تا طرح‌های مدرن و نوآورانه.
- این تنوع باعث می‌شود که فرش‌های تبریز مورد توجه و استقبال بسیاری از مشتریان در سراسر جهان قرار گیرند.
تکنیک‌های بافت فرش دستباف تبریز نه تنها نشان‌دهنده مهارت و هنر بالای بافندگان این منطقه است، بلکه بیانگر تاریخ، فرهنگ و هنر غنی ایران نیز می‌باشد. این تکنیک‌ها با گذر زمان بهبود یافته و تکامل یافته‌اند و امروزه همچنان به عنوان یکی از ارزشمندترین هنرهای دستی ایران شناخته می‌شوند.
